ανάπτυξη

Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί παρουσιάζουν συνεχείς μεταβολές τόσο στη μορφή όσο και στη λειτουργία. Έτσι, ένας πολυκύτταρος οργανισμός αρχίζοντας την α. του από ένα κύτταρο (το γονιμοποιημένο ωάριο ή ζυγώτη) μεγαλώνει, ωριμάζει, λειτουργεί αναπαραγωγικά, χάρη σε ειδικευμένα όργανα που δημιουργούν απογόνους, δίνοντας έτσι την αρχή σε νέο κύκλο α. και, τέλος, πεθαίνει. Το σύνολο αυτών των μεταβολών καλείται α. Η α. είναι ένα γενικό βιολογικό φαινόμενο. Ο όρος δεν χρησιμοποιείται μόνο για πολυκύτταρους οργανισμούς, αλλά και για μονοκύτταρους, όπως επίσης και για τα επιμέρους όργανα ή τους ιστούς ενός πολυκύτταρου οργανισμού. Η μελέτη της δομής των οργανισμών των οργάνων και των ιστών απέδειξε ότι: α) αποτελούνται από περισσότερα του ενός κυττάρου, β) τα κύτταρα αυτά έχουν εξειδικευμένη δομή και λειτουργία, γ) τα κύτταρα έχουν ορισμένες θέσεις μέσα στον κάθε ιστό και καθορισμένες σχέσεις μεταξύ τους. Έτσι, και μάλλον για πρακτικούς λόγους, η α. ενός ιστού, οργάνου ή οργανισμού μπορεί να αναλυθεί αντίστοιχα στις εξής επιμέρους βασικές πορείες: Αύξηση. Περιλαμβάνει την αύξηση τόσο του αριθμού όσο και του μεγέθους των κυττάρων. Αύξηση δηλαδή θεωρείται η μη αντιστρεπτή μεταβολή στο μέγεθος ενός οργανισμού που ανάγεται σε αύξηση του πρωτοπλάσματος. Από την άποψη της μοριακής βιολογίας, η αύξηση του πρωτοπλάσματος συνδέεται με την αύξηση όλων των βασικών πολυμερών του κυττάρου (νουκλεϊκών οξέων, πρωτεϊνών κλπ.). Διαφοροποίηση. Η δημιουργία διαφορετικών από δομική και λειτουργική άποψη κυττάρων από έναν πληθυσμό όμοιων κυττάρων. Έτσι, από ένα κύτταρο, όπως είναι o ζυγώτης (γονιμοποιημένο ωάριο), ενός πολυκύτταρου οργανισμού θα δημιουργηθεί ένα έμβρυο με μεγάλο αριθμό κυττάρων και τελικά ένα πολύπλοκο άτομο με πολύ μεγάλη ποικιλία κυττάρων. Από μοριακή άποψη, η διαφοροποίηση συνίσταται στη χρονικά και ποιοτικά κατάλληλη σύνθεση πρωτεϊνών από το κύτταρο. Μορφογένεσηοργάνωση. Για να συμπληρωθεί η α. ενός ορισμένου οργανισμού, δεν αρκεί να αυξηθούν ο αριθμός και το μέγεθος των κυττάρων που τον αποτελούν, ούτε φτάνει να διαφοροποιηθούν τα κύτταρα αυτά. Πρέπει ακόμα να γίνει η τοποθέτηση των κυττάρων με βάση κάποιο σχέδιο (πρότυπο) που είναι σταθερό και χαρακτηριστικό για τον συγκεκριμένο οργανισμό. Η πορεία αυτή ονομάζεται μορφογένεση και πραγματοποιείται αν μπουν σε λειτουργία ορισμένοι μηχανισμοί όπως οι παρακάτω: α) Καθιέρωση άξονα πολικότητας, δηλαδή φυσιολογικής ή φυσιολογικής και δομικής ανισοτιμίας μεταξύ δύο εκ διαμέτρου αντίθετων περιοχών των κυττάρων ή των οργάνων. Η πολικότητα αυτή μπορεί να είναι ενδοπροκαθορισμένη ή να επάγεται από παράγοντες του περιβάλλοντος. Έτσι, ένα κύτταρο διαιρείται σε δύο ίδια (ισότιμα) ή ανόμοια (ανισότιμα) κύτταρα που τοποθετούνται συμμετρικά ή ασύμμετρα στον άξονα της πολικότητας. Σύμφωνα με την τοποθέτηση των νεοδημιουργούμενων κυττάρων σε σχέση με τον άξονα πολικότητας, θα προκύψει και η μορφή του οργάνου. β) Ύπαρξη προκαθορισμού για διαφοροποίηση. Αυτός o προκαθορισμός μπορεί να είναι εσωτερικά προκαθορισμένος ή να επάγεται από τα γειτονικά κύτταρα. γ) Ύπαρξη αμοιβαίων μορφογενετικών επιδράσεων μεταξύ των τμημάτων του σώματος του οργανισμού, πράγμα που γίνεται κατά την επαγωγή. Επιγραμματικά, α. είναι η υπό την επίδραση του περιβάλλοντος πραγματοποίηση του σχεδίου που ακολουθούν η αύξηση, η διαφοροποίηση και η μορφογένεση για να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει ένας ορισμένος οργανισμός από τη στιγμή που αρχίζει να ζει έως τη στιγμή που θα πεθάνει.

* * *

η (Α ἀνάπτυξις)

γραπτή ή προφορική λεπτομερής αναφορά σε ένα θέμα, διευκρίνιση, διασάφηση, εξήγηση

νεοελλ.

1. ξεδίπλωμα, ξετύλιγμα, άνοιγμα συνεπτυγμένου πράγματος

2. αύξηση τών διαστάσεων τού σώματος εφήβου

3. προαγωγή και επίδοση στα γράμματα, στις τέχνες και γενικά στον πολιτισμό, εξέλιξη

4. ειδικ. η προαγωγή τής οικονομίας μιας χώρας, ώστε αυτή να φθάσει το επίπεδο τών ανεπτυγμένων ξεφεύγοντας από την υπανάπτυξη

5. η άρθρωση νέου φθόγγου ανάμεσα σε δύο που προϋπάρχουν

αρχ.

άνοιγμα κλειστού πράγματος (π.χ. τού στόματος).

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἀναπτύσσω.

ΠΑΡ. νεοελλ. αναπτυξιακός].